मृत्युपत्राशी संबंधित प्रमुख संज्ञा समजून घ्या
मृत्युपत्र (वसीयत) हा कायदेशीर दस्तऐवज आहे जो व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या मालमत्तेचे वाटप कसे करायचे हे ठरवतो. यामध्ये काही महत्त्वाच्या संज्ञा वापरल्या जातात ज्या सामान्य नागरिकांना समजणे आवश्यक आहे. या लेखात Testator, Intestate, Legatee/Beneficiary, आणि Executor या संज्ञांचा सोप्या भाषेत अर्थ समजावून सांगितला आहे.
प्रमुख संज्ञांचा अर्थ
- Testator (वसीयतकर्ता): ज्या व्यक्तीने मृत्युपत्र तयार केले आहे, त्या व्यक्तीला Testator म्हणतात. ही व्यक्ती आपल्या मालमत्तेचे वाटप कसे करायचे हे मृत्युपत्रात नमूद करते. उदाहरणार्थ, एखादी व्यक्ती आपला बंगला आपल्या मुलाला देऊ इच्छिते, तर ती व्यक्ती Testator आहे. (भारतीय वारसा कायदा, १९२५, कलम २(hh) नुसार).
- Intestate (विनावसीयत): ज्या व्यक्तीचा मृत्यू मृत्युपत्र न करता झाला, त्या व्यक्तीला Intestate म्हणतात. अशा परिस्थितीत मालमत्तेचे वाटप संबंधित कायद्यांनुसार होते, जसे की हिंदू वारसा कायदा, १९५६ किंवा भारतीय वारसा कायदा, १९२५.
- Legatee/Beneficiary (वारस/लाभार्थी): मृत्युपत्रात मालमत्ता किंवा संपत्ती मिळणारी व्यक्ती किंवा संस्था यांना Legatee किंवा Beneficiary म्हणतात. उदाहरणार्थ, जर तुमच्या वडिलांनी मृत्युपत्रात तुम्हाला त्यांचे घर दिले, तर तुम्ही Legatee आहात.
- Executor (अंमलबजावणीदार): मृत्युपत्रातील सूचनांचे पालन करणारी आणि मालमत्तेचे वाटप करणारी व्यक्ती Executor असते. Testator ही जबाबदारी विश्वासू व्यक्तीला सोपवतो. (भारतीय वारसा कायदा, १९२५, कलम २(c) नुसार).
सविस्तर परिचय
मृत्युपत्र तयार करणे हे मालमत्तेच्या वाटपासाठी महत्त्वाचे पाऊल आहे. यामुळे मृत्यूनंतर कुटुंबातील वाद टाळता येतात. परंतु मृत्युपत्राशी संबंधित कायदेशीर संज्ञा समजून न घेतल्यास गोंधळ होऊ शकतो. वर नमूद केलेल्या संज्ञा मृत्युपत्र प्रक्रियेचा आधार आहेत आणि त्या भारतीय वारसा कायदा, १९२५ अंतर्गत परिभाषित आहेत.
सामान्य प्रश्न आणि गैरसमज
- प्रश्न: मृत्युपत्र नसेल तर काय होते?
उत्तर: अशा वेळी व्यक्ती Intestate मानली जाते आणि मालमत्तेचे वाटप कायद्यानुसार होते, ज्यामुळे कुटुंबातील वाद वाढू शकतात. - गैरसमज: Executor स्वतःसाठी मालमत्ता घेऊ शकतो.
खरे तथ्य: Executor केवळ मृत्युपत्रातील सूचनांचे पालन करतो आणि त्याला स्वतःसाठी मालमत्ता घेण्याचा अधिकार नसतो, जोपर्यंत मृत्युपत्रात तसे नमूद नाही.
निष्कर्ष
मृत्युपत्राशी संबंधित संज्ञा समजून घेतल्याने मालमत्तेच्या वाटपाची प्रक्रिया सुलभ होते. Testator, Intestate, Legatee, आणि Executor या संज्ञा मृत्युपत्र प्रक्रियेचे महत्त्वाचे भाग आहेत. सामान्य नागरिकांनी या संज्ञा समजून घेऊन आपले मृत्युपत्र काळजीपूर्वक तयार करावे, जेणेकरून भविष्यात वाद टाळता येतील.