नोंदणीकृत ताबा गहाण खत/मुदत गहाण खत नोंदविताना घ्यावयाची काळजी

सविस्तर परिचय

ताबा गहाण खत आणि मुदत गहाण खत हे मालमत्ता व्यवहारातील महत्त्वाचे कायदेशीर दस्तऐवज आहेत. ताबा गहाण खतामध्ये मालमत्तेचा ताबा गहाण धारकाकडे दिला जातो, तर मुदत गहाण खतामध्ये मालमत्तेची नोंदणी गहाण धारकाच्या नावे केली जाते, परंतु ताबा गहाण देणाऱ्याकडेच राहतो. हे दोन्ही दस्तऐवज नोंदणीकृत करणे बंधनकारक आहे, ज्यामुळे कायदेशीर सुरक्षा मिळते. भारतीय नोंदणी अधिनियम, १९०८ (कलम १७) अंतर्गत असे दस्तऐवज नोंदवणे आवश्यक आहे.

नोंदणी प्रक्रिया सुलभ असली तरी त्यात काही काळजी घेणे गरजेचे आहे, जेणेकरून भविष्यात कायदेशीर अडचणी येणार नाहीत. हा लेख सामान्य नागरिकांना सोप्या भाषेत या प्रक्रियेची माहिती देतो, तसेच यासंदर्भातील सामान्य प्रश्न आणि गैरसमज दूर करतो.

नोंदणी करताना घ्यावयाची काळजी

नोंदणीकृत ताबा गहाण खत किंवा मुदत गहाण खत तयार करताना आणि नोंदविताना खालील काळजी घ्यावी:

• दस्तऐवजाची स्पष्टता: गहाण खतातील सर्व अटी, मालमत्तेचे वर्णन, कर्जाची रक्कम, व्याजदर आणि परतफेडीची मुदत स्पष्टपणे नमूद करावी. यामुळे भविष्यातील वाद टाळता येतात.
• मालमत्तेची कायदेशीर तपासणी: मालमत्ता कोणत्याही कायदेशीर वादात अडकलेली नाही याची खात्री करावी. यासाठी मालमत्तेचे ७/१२ उतारा, मालमत्ता पत्रक आणि भारमुक्त प्रमाणपत्र (No Objection Certificate) तपासावे.
• नोंदणी कार्यालयाची निवड: मालमत्ता ज्या क्षेत्रात आहे, त्या क्षेत्रातील उपनिबंधक कार्यालयात नोंदणी करावी, ज्याचा उल्लेख भारतीय नोंदणी अधिनियम, १९०८ (कलम २८) मध्ये आहे.
• मुद्रांक शुल्क आणि नोंदणी शुल्क: गहाण खतावर लागणारे मुद्रांक शुल्क आणि नोंदणी शुल्क वेळेवर भरावे. महाराष्ट्रात, महाराष्ट्र मुद्रांक अधिनियम, १९५८ अंतर्गत हे शुल्क ठरते. अपूर्ण शुल्कामुळे दस्तऐवज अवैध ठरू शकतो.
• साक्षीदारांची उपस्थिती: नोंदणीवेळी दोन साक्षीदार उपस्थित असणे आवश्यक आहे. साक्षीदारांनी दस्तऐवजावरील मजकूर समजून घेतलेला असावा.
• मालमत्तेचा ताबा: ताबा गहाण खतात ताबा हस्तांतरण स्पष्टपणे नमूद करावा. मुदत गहाण खतात ताबा गहाण देणाऱ्याकडेच राहतो, याची नोंद करावी.
• कायदेशीर सल्ला: गहाण खत तयार करण्यापूर्वी वकिलांचा सल्ला घ्यावा, जेणेकरून सर्व कायदेशीर बाबींचा विचार होईल.
• दस्तऐवजाची प्रत: नोंदणीनंतर दस्तऐवजाची प्रमाणित प्रत उपनिबंधक कार्यालयातून घ्यावी आणि ती सुरक्षित ठेवावी.

टीप: गहाण खत नोंदविल्यानंतर ४ महिन्यांच्या आत त्याची नोंद उपनिबंधक कार्यालयात करणे आवश्यक आहे, अन्यथा दंड आकारला जाऊ शकतो (भारतीय नोंदणी अधिनियम, १९०८, कलम २३).

सामान्य प्रश्न आणि गैरसमज

१. गहाण खत नोंदवणे आवश्यक आहे का?

होय, भारतीय नोंदणी अधिनियम, १९०८ (कलम १७) अंतर्गत गहाण खत नोंदवणे बंधनकारक आहे. नोंदणी न केल्यास दस्तऐवज कायदेशीरदृष्ट्या अवैध ठरू शकतो.

२. ताबा गहाण आणि मुदत गहाण यात काय फरक आहे?

ताबा गहाणात मालमत्तेचा ताबा गहाण धारकाकडे दिला जातो, तर मुदत गहाणात ताबा गहाण देणाऱ्याकडेच राहतो, परंतु मालमत्तेची नोंदणी गहाण धारकाच्या नावे होते.

३. गहाण खत नोंदविल्याशिवाय कर्ज मिळू शकते का?

काही खासगी सावकार नोंदणीशिवाय कर्ज देतात, परंतु असे व्यवहार कायदेशीरदृष्ट्या धोकादायक असतात. नोंदणीकृत गहाण खतामुळे दोन्ही पक्षांना सुरक्षा मिळते.

४. गहाण खत रद्द करता येते का?

होय, कर्जाची परतफेड पूर्ण झाल्यावर गहाण खत रद्द करता येते. यासाठी गहाणमुक्ती पत्र तयार करून ते नोंदवावे लागते.

५. गहाण खतासाठी वकील आवश्यक आहे का?

वकीलाची गरज नाही, परंतु कायदेशीर अडचणी टाळण्यासाठी वकिलांचा सल्ला घेणे फायदेशीर ठरते.

निष्कर्ष

नोंदणीकृत ताबा गहाण खत आणि मुदत गहाण खत हे मालमत्ता व्यवहारातील महत्त्वाचे दस्तऐवज आहेत, जे कायदेशीर सुरक्षा प्रदान करतात. या दस्तऐवजांची नोंदणी करताना योग्य काळजी घेतल्यास भविष्यातील वाद आणि अडचणी टाळता येतात. मालमत्तेची कायदेशीर तपासणी, स्पष्ट अटी, योग्य मुद्रांक शुल्क आणि कायदेशीर सल्ला या गोष्टींचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे. सामान्य नागरिकांनी या प्रक्रियेची माहिती घेऊन आपले हक्क आणि जबाबदाऱ्या समजून घ्याव्यात, जेणेकरून त्यांचे आर्थिक आणि मालमत्ताविषयक व्यवहार सुरक्षित राहतील.