सारा माफी म्हणजे काय? - संपूर्ण माहिती
सारा माफी - परिचय
"सारा माफी" हा शब्द मराठीत थेट परिचित नसला, तरी तो "सर्व माफी" किंवा "संपूर्ण करमाफी" यासारख्या संकल्पनेशी संबंधित असू शकतो. सामान्य अर्थाने, "सारा माफी" म्हणजे सर्वांसाठी किंवा संपूर्ण माफी असा अर्थ लावता येईल. महाराष्ट्रात इनाम आणि वतन जमिनींच्या संदर्भात "सारा" हा शब्द जमिनीवर आकारला जाणारा कर (लॅंड रेव्हेन्यू) दर्शवतो. त्यामुळे "सारा माफी" म्हणजे करातून माफी असाही अर्थ होऊ शकतो.
सारा माफीचा अर्थ
महाराष्ट्राच्या ऐतिहासिक आणि प्रशासकीय संदर्भात, "सारा" म्हणजे जमिनीवर लावला जाणारा कर. "सारा माफी" म्हणजे हा कर माफ करणे किंवा त्यातून सूट देणे. इनाम आणि वतन जमिनींच्या बाबतीत, मालकांना या करातून पूर्ण किंवा अंशतः माफी मिळायची.
सामान्य अर्थ:
- "सारा माफी" हा शब्द सर्वांसाठी माफी किंवा संपूर्ण करमाफी दर्शवू शकतो.
- उदा. एखाद्या व्यक्तीने सर्व चुका माफ करण्याची विनंती करणे.
ऐतिहासिक संदर्भ:
- इनाम/वतन जमिनींना करातून माफी मिळालेली असायची, ज्याला "सारा माफी" म्हणता येईल.
- ही माफी सेवा, धार्मिक कार्य किंवा प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांसाठी दिली जायची.
इनाम/वतन जमिनी आणि सारा माफी
महाराष्ट्रात इनाम आणि वतन जमिनी या प्राचीन काळापासून विशिष्ट उद्देशांसाठी दिल्या गेलेल्या जमिनी आहेत. या जमिनींना "सारा माफी" म्हणून करातून सूट मिळायची.
प्रकार:
- संपूर्ण सारा माफी: ज्या जमिनींवर कोणताही कर आकारला जात नव्हता (उदा. धार्मिक इनाम).
- अंशतः सारा माफी: ज्या जमिनींवर कमी कर आकारला जायचा (उदा. सेवा इनाम).
सध्याची स्थिती:
स्वातंत्र्यानंतर, इनाम आणि वतन व्यवस्था रद्द झाली. आता या जमिनी भोगवटादार वर्ग-1 आणि वर्ग-2 अंतर्गत नियमित आहेत. "सारा माफी" ही संकल्पना आता फक्त ऐतिहासिक संदर्भातच उरली आहे.
कायदेशीर तरतुदी
महाराष्ट्र जमीन महसूल संहिता, 1966 आणि संबंधित कायद्यांनुसार, इनाम/वतन जमिनींवरील करमाफी संपुष्टात आली आहे. खालील कायद्यांनी हे बदल घडवले:
- मुंबई परगणा व कुळकर्णी वतने नाहीशी करण्याचा अधिनियम, 1950: वतन व्यवस्था रद्द.
- महाराष्ट्र सेवा इनाम नाहीशी करण्याचा कायदा, 1953: सेवा इनाम रद्द.
- महाराष्ट्र अधिनियम 21/2002: भोगवटादार वर्ग-2 जमिनींचे नियम सुलभ.
सारा माफीचा आजचा वापर
सध्या "सारा माफी" हा शब्दप्रयोग ऐतिहासिक किंवा कायदेशीर संदर्भातच वापरला जातो. सामान्य भाषेत याचा अर्थ "संपूर्ण माफी" किंवा "करमाफी" असा लावला जाऊ शकतो. उदा.:
- शेतकऱ्यांना कर्जमाफी किंवा करमाफी देणे.
- एखाद्या व्यक्तीला सर्व चुका माफ करणे.
मार्च 2025 पर्यंत, "सारा माफी" ही संकल्पना इनाम/वतन जमिनींसाठी थेट लागू नाही, परंतु ऐतिहासिक दस्तऐवजांतून ती समजून घेता येते.
माहिती कशी तपासावी?
इनाम/वतन जमिनींशी संबंधित "सारा माफी" ची माहिती तपासण्यासाठी:
- महाभूलेख: 7/12 आणि 8-अ उतारे (bhulekh.mahabhumi.gov.in).
- तलाठी कार्यालय: जुने दस्तऐवज आणि फेरफार नोंदी.