हैद्राबाद कुळवहिवाट शेतजमीन अधिनियम - बेदखल कुळ
१) बेदखल कुळाची व्याख्या कोणत्या कलमानुसार?
हैद्राबाद कुळवहिवाट व शेतजमीन अधिनियम, १९५० अंतर्गत "बेदखल कुळ" ची व्याख्या थेट एका विशिष्ट कलमात दिलेली नाही. तथापि, कलम १९ आणि कलम २८ मध्ये कुळाच्या हक्कांचे संरक्षण आणि बेदखलीशी संबंधित तरतुदींचा उल्लेख आहे. "बेदखल कुळ" हा संदर्भ बेकायदेशीर बेदखलीच्या संदर्भात समजला जातो.
२) बेदखल कुळाचा नेमका अर्थ काय?
"बेदखल कुळ" म्हणजे असा कुळ जो कायदेशीर संरक्षण असूनही जमीन मालकाने किंवा इतर कारणांमुळे बेकायदेशीरपणे जमिनीतून काढून टाकला गेला आहे. कलम १९ नुसार, संरक्षित कुळाला जमिनीवर कायमस्वरूपी हक्क आहेत, आणि बेदखल करण्यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया पाळणे आवश्यक आहे.
३) बेदखल कुळ करण्याची प्रक्रिया
- कायदेशीर कारण: बेदखलीसाठी कलम १९(२) अंतर्गत कारणे द्यावी लागतात (उदा. भाडे न देणे, जमिनीचा दुरुपयोग).
- नोटीस: जमीन मालकाने कायदेशीर नोटीस द्यावी लागते.
- तहसीलदाराकडे अर्ज: कलम २८ अंतर्गत तहसीलदारासमोर अर्ज करावा लागतो.
- सुनावणी: तहसीलदार दोन्ही पक्षांचे पुरावे तपासते.
- आदेश: कारण वैध ठरल्यास बेदखलीचा आदेश जारी होतो.
- अपील: निर्णयाविरुद्ध अपील करता येते.
सुप्रीम कोर्ट आणि हाय कोर्टाचे निर्णय
- Sri Ram Pasricha vs Jagannath (1976): बेकायदेशीर बेदखलीविरुद्ध संरक्षण.
- P. V. Rao vs State of Andhra Pradesh (1987): कुळाच्या हक्कांचे संरक्षण.
- Konda Lakshmana Bapuji vs Govt. of Andhra Pradesh (2002): बेदखलीच्या तरतुदींची व्याख्या.
- M. A. Jabbar vs State of Andhra Pradesh (1990): संरक्षित कुळाचे हक्क.